У 1996 годзе ў выніку сумнеўнага з юрыдычнага пункту гледжання рэферэндуму Днём незалежнасці Беларусі стала 3 ліпеня — дзень, калі ў 1944 годзе Чырвоная армія вызваліла Мінск ад нямецкай акупацыі. Выпадкова гэтая дата размясцілася ў календары побач з Днём незалежнасці ЗША — 4 ліпеня. Зрэшты, гэтае суседства выглядае вельмі сімвалічным, калі ўспомніць, што вызвалялася Беларусь у 1944 годзе, у тым ліку з дапамогай амерыканскай зброі. Успамінаем пра амерыканскія танкі, самалёты, аўтамабілі і іншую тэхніку, з дапамогай якой 80 гадоў таму нашыя продкі вызвалялі Беларусь ад агрэсара.
Танкі
Вось такой фатаграфіяй праілюстравалі публікацыю пра 80-я ўгодкі вызвалення Барысава супрацоўнікі БЕЛТА:
Мы захавалі арыгінальны подпіс да гэтай фатаграфіі, але ў ёй ёсць адна недакладнасць. Рэч у тым, што танкі М4 «Шэрман» на фатаграфіі толькі напалову савецкія — яны запісаныя ў склад Чырвонай арміі, а кіруюць імі савецкія танкісты. Але пабудаваныя яны ў ЗША, набытыя для Чырвонай арміі ў вытворцаў на грошы амерыканскага бюджэту і перададзеныя СССР у карыстанне да заканчэння баявых дзеянняў. Карэктны подпіс да гэтай фатаграфіі мог бы выглядаць так: «Пастаўленыя ў СССР танкі амерыканскай вытворчасці М4 „Шэрман“ са складу 1-га Прыбалтыйскага фронту на вуліцах Барысава ў 1944 годзе».
Цікава, што не толькі ў подпісе, але і ў самой публікацыі, якая адкрываецца фатаграфіяй з амерыканскімі танкамі, няма ні слова пра пастаўкі заходняй ваеннай тэхнікі ў СССР. Гэта цалкам укладваецца ў прасоўваны прапагандай наратыў пра тое, што супраць СССР у Другой сусветнай вайне ваявала ўся Еўропа — і нават уся заходняя цывілізацыя.
Насамрэч жа такіх фатаграфій значна больш. Значная частка Чырвонай арміі ваявала амерыканскай (а таксама брытанскай і канадскай) зброяй. Пра тое, як у СССР трапіла гэтая дапамога, мы раскажам крыху ніжэй. А цяпер прапануем паглядзець на іншыя фатаграфіі з амерыканскімі (і брытанскімі) танкамі, на якіх савецкія танкісты 80 гадоў таму вызвалялі нашую краіну.
Самалёты
Украіна пакуль не дачакалася паставак амерыканскіх F-16, а вось летам 1944 года ў небе над Беларуссю змагаліся амерыканскія самалёты з савецкімі экіпажамі.
Аўтамабілі
Унёсак заходніх саюзнікаў і перш за ўсё ЗША ў аўтамабілізацыю Чырвонай арміі складана пераацаніць. Амерыканцы паставілі ў СССР сотні тысяч грузавікоў і ўседарожнікаў. І часта першай ваеннай тэхнікай Чырвонай арміі, якую бачылі жыхары вызваленых беларускіх гарадоў і вёсак, былі менавіта амерыканскія «вілісы» і «студэбэкеры».
Матацыклы
Амерыканская ваенная дапамога Савецкаму Саюзу была вельмі разнастайнай. Так, на гэтай фатаграфіі ў кадр трапілі матацыклы «Харлі Дэвідсан», якія выкарыстоўваліся падчас вызвалення Беларусі.
Адкуль у Чырвонай арміі з’явілася амерыканская зброя
СССР трапіў у знакамітую праграму ленд-лізу толькі ў чэрвені 1942 года. Гэта адбылося праз паўгода пасля таго, як у снежні 1941 года на ЗША напала Японія — чым уцягнула іх у Другую сусветную вайну. Але амерыканцы пачалі дапамагаць Савецкаму Саюзу, які стаў ахвярай агрэсіі з боку Германіі, яшчэ да таго, як самі падвергліся нападу. Прыкладна так, як сучасныя ЗША, не ўступаючы ў вайну, дапамагаюць зброяй Украіне, што абараняецца ад расійскага ўварвання.
Акт пра ленд-ліз — гэта дакумент, які дазволіў прэзідэнту ЗША дапамагаць любой краіне, чыя абарона прызнавалася жыццёва важнай для саміх ЗША. Дзякуючы ленд-лізу Штаты пастаўлялі саюзным краінам зброю, ваенную тэхніку, боепрыпасы, прамысловае абсталяванне і стратэгічную сыравіну без аплаты. За ўсе пастаўкі вытворцам плаціў урад ЗША, прычым страчаная ў баях тэхніка спісвалася, а астатнюю атрымальнікі мусілі вярнуць пасля вайны.
Ужо з чэрвеня 1941 года нейтральныя ЗША пачалі пастаўляць Савецкаму Саюзу ваенныя грузы без усялякага ленд-лізу. Паколькі замежнай валюты ў СССР не хапала, у кастрычніку 1941 года (яшчэ да нападу Японіі на ЗША) і лютым 1942 года ЗША для аплаты гэтых паставак далі Савецкаму Саюзу два крэдыты па адным мільярдзе даляраў (прыкладна па 21 мільярдзе даляраў у цяперашніх цэнах).
Што да ленд-лізу, то ён пачаў дзейнічаць яшчэ да таго, як Германія напала на СССР — з сакавіка 1941 года. Праўда, першым атрымальнікам гэтай дапамогі была Вялікабрытанія. І толькі ў чэрвені 1942 года амерыканская бюракратычная машына нарэшце змагла распаўсюдзіць дзеянне закона пра ленд-ліз на СССР.
Паводле задумы прэзідэнта Франкліна Рузвельта, амерыканцы такім чынам давалі зброю ў карыстанне тым краінам, чыя бяспека была жыццёва важная для бяспекі саміх ЗША. На дэбатах пра ленд-ліз у Сенаце міністр абароны Генры Стымсан так тлумачыў яго неабходнасць і выгаднасць для Вашынгтона: «Мы купляем, а не даём у доўг. Мы купляем уласную бяспеку».
Усяго за гады вайны СССР атрымаў ад заходніх саюзнікаў больш за 20 тысяч адзінак бранятэхнікі (танкаў, САУ, бронетранспарцёраў). Саюзнікі паставілі в СССР 22 150 самалётаў, каля 410 000 аўтамабіляў (прыкладна 150% савецкай вытворчасці ваеннага перыяду), 1900 паравозаў (у СССР за гады вайны пабудавалі ўсяго 446 штук), звыш 11 тысяч вагонаў (у дадатак да крыху больш чым тысячы, пабудаванай у СССР), 622 тысячы тон рэек. 664 600 тон мясных кансерваў, пастаўленых амерыканцамі і іншымі заходнімі саюзнікамі, склалі 108% савецкай вытворчасці. А абуць Чырвоную армію дапамаглі 16 млн пар заходняга абутку.
Чытайце таксама
